Το Πολυτεχνείο Κρήτης, με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Καθηγητή Νικόλαο Νικολαϊδη, Διευθυντή του Εργαστηρίου Υδρογεωχημικής Μηχανικής και Αποκατάστασης Εδαφών της Σχολής Χημικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό Έργο Carbon Farming MED, που συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Interreg Euro-MED, το οποίο μεταμορφώνει τη γεωργία σε λύση για το κλίμα μέσω της δέσμευσης άνθρακα στη γεωργική γη και μιας νέας ψηφιακής πλατφόρμας που συνδέει τις αγροτικές πρακτικές με μια μεσογειακή αγορά πιστώσεων άνθρακα. Η περιοχή της Μεσογείου θερμαίνεται κατά 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, με καύσωνες και ξηρασίες να ασκούν σημαντική πίεση στη γεωργία.

Η Μεσόγειος βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της κλιματικής αλλαγής. Η μέση θερμοκρασία εδώ είναι ήδη περίπου 1.5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και η περιοχή θερμαίνεται περίπου 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Οι μεγαλύτερης διάρκειας καύσωνες, οι εντονότερες ξηρασίες, η υποβάθμιση των εδαφών, η απώλεια βιοποικιλότητας και η αυξανόμενη πίεση στις συγκομιδές επιβαρύνουν ολοένα και περισσότερο τη γεωργία και τις αγροτικές κοινότητες. Δεν αρκεί πλέον να αναγνωρίζουμε αυτές τις προκλήσεις - πρέπει και να δράσουμε.

«Ο γεωργικός τομέας είναι ένας μοναδικός τομέας, ο οποίος όχι μόνο παράγει, αλλά έχει και τη δυνατότητα να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αυτός ο διπλός ρόλος τον καθιστά βασικό παράγοντα στις προσπάθειες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, ειδικά όταν η γη διαχειρίζεται ολιστικά. Ένας αποτελεσματικός τρόπος αξιοποίησης αυτού του δυναμικού είναι η δέσμευση άνθρακα στη γεωργία — ένα σύνολο πρακτικών που δεσμεύουν το CO₂ από την ατμόσφαιρα στο έδαφος και στη βιομάζα, ενώ ταυτόχρονα βελτιώνουν την υγεία του εδάφους, τη βιοποικιλότητα και την ικανότητα συγκράτησης νερού. Προσφέρει επίσης στους αγρότες μία ελκυστική ευκαιρία να αποκτήσουν πρόσθετο εισόδημα μέσω της εθελοντικής αγοράς άνθρακα», δήλωσε ο Carlos Alberto, Συντονιστής του έργου Carbon Farming MED project, ενός έργου που συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Interreg Euro-MED και στοχεύει στη δοκιμή, προώθηση και κλιμάκωση αυτών των πρακτικών σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.

Η δέσμευση άνθρακα στη γεωργία βασίζεται σε σαφείς αρχές και προσφέρει ισχυρά αποτελέσματα στην πράξη: τα υγιή εδάφη και τοπία λειτουργούν σαν σφουγγάρια, αποθηκεύοντας άνθρακα από την ατμόσφαιρα, ενώ παράλληλα ενισχύουν τη γονιμότητα και την ανθεκτικότητα. Υιοθετώντας κλιματικά έξυπνες γεωργικές πρακτικές, οι αγρότες μπορούν να μετατρέψουν τη γη τους σε μέρος της λύσης αντί του προβλήματος.

Αυτό που κάνει το Carbon Farming MED να ξεχωρίζει είναι η ικανότητά του να συνδέει την τοπική δράση με τη συστημική αλλαγή. Οι πιλοτικοί αγροί λειτουργούν ως ζωντανά εργαστήρια, δείχνοντας πώς εφαρμόζονται στην πράξη οι αναγεννητικές καλλιεργητικές πρακτικές και παράγοντας στοιχεία άμεσα χρήσιμα για τη λήψη αποφάσεων. Αυτά τα στοιχεία, σε συνδυασμό με τα συνεχιζόμενα ερευνητικά ευρήματα, μεταφράζονται σε προτάσεις πολιτικής. Το έργο έχει ήδη δημοσιεύσει το πρώτο ενημερωτικό σημείωμα πολιτικής του, το οποίο αναδεικνύει πώς η αγροδασοπονία, ως μέθοδος δέσμευσης άνθρακα, προσφέρει όχι μόνο αποθήκευση άνθρακα αλλά και οφέλη για τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα. Αυτά τα αποτελέσματα επιτυγχάνονται στο μεσογειακό πλαίσιο, όπου το τοπικό κλίμα, τα εδάφη και οι γεωργικές παραδόσεις ενισχύουν τον θετικό αντίκτυπο των πρακτικών δέσμευσης άνθρακα.

Αξιοποιώντας τα ερευνητικά αποτελέσματα και μετατρέποντάς τα σε πρακτικά εργαλεία, η σύμπραξη του Carbon Farming MED σχεδιάζει και αναπτύσσει μια ψηφιακή πλατφόρμα που θα λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος γνώσης και ανταλλαγής. Ο κύριος στόχος της είναι ξεκάθαρος: η δημιουργία μιας μεσογειακής αγοράς πιστώσεων άνθρακα, μέσω της καθιέρωσης και προώθησης πιστώσεων που προέρχονται από αναγεννητικές γεωργικές πρακτικές. Αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση εξασφαλίζει ότι ο αντίκτυπος του έργου εκτείνεται από το έδαφος κάτω από τα πόδια των αγροτών έως τα υψηλότερα επίπεδα πολιτικών πλαισίων και καινοτομίας της αγοράς.

Σύμφωνα με τον συντονιστή του έργου, Carlos Alberto, η ψηφιακή πλατφόρμα αποτελεί το επόμενο βήμα για τη μετατροπή της γνώσης σε δράση. «Η πραγματική της δύναμη βρίσκεται στο να κάνει την δέσμευση άνθρακα στη γεωργία προσβάσιμη και ανταποδοτική. Η πλατφόρμα επιτρέπει τη διαχείριση δεδομένων από ένα ή πολλά αγροτεμάχια με στόχο τον υπολογισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από γεωργικές δραστηριότητες — όπως η χρήση καυσίμων, η εφαρμογή λιπασμάτων και η λειτουργία μηχανημάτων — καθώς και της δυνητικής δέσμευσης άνθρακα που επιτυγχάνεται μέσω βελτιωμένων πρακτικών. Με αυτόν τον τρόπο, οι αγρότες μπορούν να εκτιμήσουν τις πιστώσεις άνθρακα που παράγει κάθε έργο και να συμμετέχουν πιο αποτελεσματικά στην εθελοντική αγορά άνθρακα», εξηγεί.

Η αξία της δεν περιορίζεται στις κλιματικές λύσεις που προσφέρει, αλλά και στο δυναμικό της να δημιουργήσει οικονομικά οφέλη για τους αγρότες. Για να γίνει αυτό, η γνώση πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμη και η πλατφόρμα ξεκάθαρη και κατανοητή - μετατρέποντας τη φιλοδοξία σε πραγματικές ευκαιρίες σε όλη τη Μεσόγειο.

Σε εθνικό επίπεδο, το Πολυτεχνείο Κρήτης αναλαμβάνει έναν από τους πιο καθοριστικούς ρόλους του έργου, εισάγοντας έναν νέο τρόπο αξιολόγησης και αξιοποίησης του άνθρακα στα μεσογειακά εδάφη. Το Πολυτεχνείο Κρήτης εισάγει το μοντέλο CAST, ένα πρακτικό εργαλείο που υπολογίζει πόσο άνθρακα μπορούν να δεσμεύσουν στο έδαφος διαφορετικές βιώσιμες γεωργικές πρακτικές — και τι σημαίνει αυτό για το εισόδημα των αγροτών. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για τη μεσογειακή γεωργία. Σε ορίζοντα 20 ετών, οι αγρότες που υιοθετούν κλιματικά έξυπνες πρακτικές μπορούν να εξασφαλίσουν έσοδα από 6,260€ μέχρι 8,642€ ανά εκτάριο μέσω πιστώσεων άνθρακα. Πρόκειται για ένα σημαντικό οικονομικό κίνητρο που στηρίζει τη μετάβαση σε αναγεννητικές καλλιεργητικές μεθόδους, ενισχύοντας παράλληλα την υγεία των εδαφών και το αγροτικό εισόδημα.

Το μοντέλο CAST ενισχύει επίσης την αξιοπιστία των σχημάτων δέσμευσης άνθρακα, παρέχοντας μια σταθερή βάση για την παρακολούθηση και επαλήθευση των αποτελεσμάτων. Αυτό είναι κρίσιμο για να διασφαλιστεί ότι οι αγρότες ανταμείβονται δίκαια για τις προσπάθειές τους και για να αναπτυχθεί εμπιστοσύνη στις πιστώσεις άνθρακα. Η συμβολή του Πολυτεχνείου Κρήτης στηρίζει άμεσα τους στόχους του Carbon Farming MED: τη δημιουργία μιας κοινής μεσογειακής αγοράς πιστώσεων άνθρακα, την προώθηση βιώσιμων πρακτικών και τη συμβολή στην επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2035.

Το Carbon Farming MED αποδεικνύει ότι η μεσογειακή γεωργία μπορεί να οδηγήσει σε λύσεις για το κλίμα — ενδυναμώνοντας τους αγρότες, αποκαθιστώντας τα οικοσυστήματα και καθοδηγώντας τις πολιτικές προς ένα βιώσιμο μέλλον. Δείχνει πώς η μεσογειακή γεωργία μπορεί να μετατρέψει τις κλιματικές φιλοδοξίες σε δράση.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο, επισκεφθείτε: https://carbonfarmingmed.interreg-euro-med.eu/

Για αιτήματα τύπου ή πρόσθετες πληροφορίες, επικοινωνήστε:
Νικόλαος Νικολαΐδης, Καθηγητής, Πολυτεχνείο Κρήτης, nikolaos.nikolaidis@enveng.tuc.gr